عفو وبخشش

چشم پوشی و بخشش، از نشانه های ایمان و مکارم اخلاق است. کسی که خطاهای دیگران را نادیده بگیرد، خدای متعال نیز از گناهان او می گذرد و او را مشمول رحمت و آمرزش قرار می دهد:

وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللّهُ لَکُمْ وَ اللّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ. (نور: 22)

خداوند عالم در قرآن به ما دستور «عفو» و «صفح» داده است، «وَلْیعْفُوا وَلْیصْفَحُوا»[1]  ترجمه :  باید عفو و گذشت نمایند و از آنان درگذرند. آیا دوست ندارید که خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.    «عفو» به معناى بخشیدن است و «صَفح» به معناى نادیده گرفتن که مرحله بالاتر از عفو است. بعضى گفته ‏اند که «صفح» آن عفوى است که در آن ملامت نباشد.(2)

عفو و بخشش، یعنی روح گذشت از کوتاهی دیگران و نادیده گرفتن خطاهای آنان، نمونه ای از اخلاق نیک و بزرگی روح و نیز از آداب معاشرت است؛ زیرا در زندگی کمتر کسی دیده می شود که حقی از او تباه نشده و دیگران حرمت او را نشکسته باشند.

شرط پایداری زندگی اجتماعی نیز عفو و گذشت است.شخص  با وجود دیدن عیب ها و اشتباهای

 دیگران، از آن می گذرد، و کسی که  صفح را داشته باشد، دارای سعة صدر می شود. در نتیجه، بدی ها کاستی ها و خطاهای دیگران را هرگز نمی بیند. حضرت رسول(ص) به عتبه فرمود: «می خواهی تو را خبر دهم به افضل اخلاق اهل دنیا و آخرت؟ خوبی کن به هر که از تو دوری می  کند و بخشش کن بر کسی که تو را محروم سازد و گذشت کن از آن کسی که بر تو ظلم نماید»[3] و روایت می کنند که حضرت موسی(ع) عرض کرد: «پروردگارا! کدام یک از بندگان تو نزد تو عزیزترند؟ فرمود: آن که در وقت قدرت و توانایی عفو نماید».[4]

و همین قدر فضل و شرافت از برای عفو و بخشش کافی است که از نیکوترین صفات پروردگار است و در مقام ستایش، او را به این صفت زیبا یاد می کنند. امام زین العابدین(ع) در مناجات خود می گوید: «انت الذی سمیت نفسک بالعفو فاعف عنی؛ تویی که خود را به عف و گذشت نام برده ای، پس در گذر از من».(5)                                                                                                                                                                                                                              بدیهی است گذشت و خطاپوشی، از ویژگی های نیکویی است که باید مرد و زن در کانون خانواده، به آن   پایبندی داشته ونسبت به هم  با یکدیگر رفتار کنند، همچنان که این خصلت در سیره ائمه معصوم و انبیای الهی(ع)، جلوه تام دارد. آنان بسیار با گذشت و خطا پوشند. نمونه هایی چون گذشت امام حسن مجتبی(ع) از مرد شامی و اکرام و اطعام او. همچنین چشم پوشی حضرت یوسف(ع) از گناه برادرانش و زلیخا، سرمشقی است برای روندگان راه اولیای خدا. یوسف نبی از ستم بزرگی که برادرانش در حق او کردند، در اوج عزت و قدرت، با بزرگواری و جوانمردی گذشت کرد و به آنان فرمود: «شما مرا عزیز مصر کردید». از جرم زلیخا نیز گذشت و سال های سخت زندان را به هیچ انگاشت.وزندگی ما پراز این موارد است

.بسیاری از وقت ها که خود انسان دچار خطا و کاستی می شود، از اطرافیان و خانواده انتظار گذشت دارد، درحالی که در برخورد با دیگران ذره ای گذشت و چشم پوشی از خود نشان نمی دهد. کسی که انتظار دارد دیگران خطاهای او را نادیده بگیرند، خود نیز باید از بدی های آنان بگذرد و لغزش هایشان را نادیده انگارد تا از جرم و کوتاهی او درگذرند. 

[1]. سوره نور: 22

  (2).تفسیرنور                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 [3].ا صول کافی، ج 2، ص 10                                                                                                                                                                                                                                                                                          (4)ملامحسن فیض کاشانی، محجة البیضاء، ج 5، ص 319.

[5). صحیفه سجادیه، دعای 16 (تضرع در طلب عفو از عیوب)